Baza ajrore në Kuçovë u krijua në vitin 1939. Projektimi dhe ndërtimi i saj u bë nga italianët, pasi fusha e aviacionit, e cila ishte deri atëherë në Otllak, nuk i plotësonte kushtet për një rikonstruksion dhe ishte larg prej puseve të naftës. Kjo bazë, fillimisht, është përdorur gjerësisht si për fluturime civile, ashtu edhe për ato ushtarake, për shkak të pozicionit gjeografik dhe kushteve meteorologjike që e bëjne të favorshme për përdorim në çdo kohë.

Pas vitit 1944 baza ajrore kaloi në pronësinë e shtetit shqiptar. Në prill të vitit 1951 u krijua Regjimenti i Aviacionit Ushtarak Shqiptar, si një formacion i fuqishëm kombëtar; ndërsa më 15 maj 1955 u themelua regjimenti i aviacionit, i koduar “Peza 23”. Në këtë kohë erdhën nga Bashkimi Sovjetik edhe avionët e parë Mig-15 dhe më pas, me radhë: avionët Mig-17, Mig-19 dhe Jak-18, të cilët ishin më modernët e kohës.

Pas prishjes së marrëdhënieve të Shqipërisë me BRSS, e gjithë baza ajrore u gjend në vështirësi, si për pjesë këmbimi, ashtu edhe për karburant. Në vitin 1967-68 u ndërtua këtu uzina e riparimit të avionëve, e cila u bë edhe baza kryesore e shërbimit për ta. Uzina arriti të prodhojë me sukses pjesë këmbimi, sikundër edhe të bënte riparime komplet të avionëve luftarakë. Ndërsa në bashkëpunim me specialistët vendas, u arrit të prodhohej nafta TS1, e destinuar për fluturimin e avionëve.

 

 

 

Në nëntor të vitit 2001 filloi rikonstruksioni i bazës ajrore në përputhje me standartet e NATO-s, në një bashkëpunim shqiptaro-turk. Pista e sotme ka një sipërfaqe prej 30.000m2, ndërsa rrugët lidhëse ndërmjet fundit dhe kreut të saj, kanë një sipërfaqe prej afro 20.000 m2.

Kisha e Shën Kollit ndodhet në fshatin Perondi, 2.5 km në juglindje të qytetit të Kuçovës dhe përbën një nga monumentet më të hershme bizantine në rajonin e Beratit, që gjendet ende në këmbë. Në fillimet e tij monumenti ka qenë një bazilikë trinefshe, me nefin qëndror të ngritur më lart se dy anësorët. Në një fazë të dytë, gjatë përiudhës bizantine të vonë, kishës i është shtuar muri i narteksit dhe këmbanorja; kjo e fundit lidhet organikisht me murin e narteksit. Më vonë kisha pë­son një meremetim tjetër, ku vihet re përdorimi i teknikës së kluasonazhit. Rindërtim tjetër i rëndësishëm është ai i vitit 1786, kur shtohen haja­tet dhe rindërtohen çatitë me tavanet. Rindërtimi i fundit që transformoi së tepërmi arkitekturën e monumentit, është ai në vitin 1931.

Në pamjen e sotme kisha vjen pas një ndërhyrjeje res­tauruese, e cila çliroi pjesën më të madhë të ndërhyrjeve të mëvonshme. Në brendësi të naosit, pjesët e mbetura ende të afreskut, i takojnë pe­riudhës së shekujve XIII-XIV. Absida ndodhet në lindje dhe është një ndërtim tripjesësh, të dala në muraturë, ku qen­drorja është më e madhe se dy anësoret. Më tipike në unikalitetin e saj, kisha e Shën Kollit në Perondi bëhet nëpërmjet këmbanores, e cila mendohet të jetë nga më të hershmet në provincat bizan­tine të Ballkanit.

Megjithë transformimet e shumta në shekujt e kaluar, ndërhyrja e specialistëve bëri të mundur që monumenti të rikthehet në identitet dhe të përfaqësojë sot një nga monumentet e kultit bizantin më të spikatur në gjithë ra­jonin. Arkitektura origjinale dhe teknika e ndërtimit, e datojnë monumentin, si fazë të parë ndërtimi, në fundin e shek. XI.

Ndodhet rreth 10 km në veri të Kuçovës. Për të shkuar atje merrni rrugën e tregut të qytetit që ju çon në fsha­tin Kozare, 3 km nga qyteti. Gjatë rrugës kaloni mbi lu­min Devoll. Në qendër të fshatit ndiqni rrugën majtas. Kisha ndodhet rreth 7 km nga qendra e fshatit.

Kisha është e tipit bazilikat dhe përbehet nga tri nefe; ai qëndror ka një gjerësi prej 4.4 m dhe një gjatësi prej 15.9 m. Dy nefet anësore kanë një gjerësi prej 2.1 m dhe gjatësi të njëjtë sa nefi qëndror. Nefet ndahen midis tyre me kolona prej druri. Vetëm naosi dhe absida i takojnë ndërtimit të parë, ndërsa narteksi në anën perëndimore, hajati i mbyllur në anën veriore dhe hajati i hapur në anën jugore, i përkasin një rindërtimi të dytë të kishës. Absida ndo-dhet në lindje dhe, në anën e jashtme, është nëntëfaqëshe, ndërtuar me gurë të skuadru­ar. Si pjesë integrale e murit të absidës, ndodhet edhe një fragment stele varri antike e ripërdorur. Në pjesën jugore të kishës ndodhet por­tiku (hajati) i përbërë nga 8 kolona rrethore prej guri, ku mbështeten harkadat.

Narteksi i kishës paraqet një kuadrat në formë drejt-këndëshi me përmasa 10.7 x 5.8 m. Struktura ndahet në dy ambiente nëpërmjet një kolonade të përbërë nga tri kolona. Në të dy anët e narteksit ndodhen dy am-biente të tjera shërbimi. Në pjesën jugore ndodhet edhe kambanorja e kishës, e cila mendohet të jetë një rindërtim i viteve `30 të shek. XX.

Kisha e Ungjillizimit të Kozarës spikat së tepërmi për vlerat që prezanton, sidomos për ruajtjen në një gjendje të mirë të afreskut mural, i cili shtrihet në gjithë sipërfaqen e brendshme të muraturës. Në afresk paraqiten skena të ndryshme nga historitë bib­like. Piktura e realizuar në afresk i përket veprës së vë-llezërve Joan dhe Naum Çe­tiri.

Faza e parë e ndërtimit të kishës i takon vitit 1806